تاریخچه قهوه در ایران

آنچه در این مقاله می خوانید:

• تاریخچه قهوه در ایران از دیرباز تا امروز
• قهوه در ایران قبل از چای
• قهوه خانه‌ ها در ایران
• قهوه پای ثابت محافل ادبی در ایران
• قهوه؛ تجویز ابن سینا برای درمان افسردگی
• قهوه ‌چی ها در گذر زمان
• امروز قهوه در ایران و محبوبیت آن

تاریخ قهوه در ایران مربوط به گذشته‌های دور است، زمانی‌که هنوز چای به ایران وارد نشده بود. جالب است بدانید که قهوه، یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های جهان است و نسبت به نوشیدنی‌های دیگر، مصرف بیشتری دارد. ما در این مطلب می‌خواهیم شما را با تاریخچه قهوه در ایران آشنا کنیم با مونتابل همراه شوید!

تاریخچه قهوه در ایران از دیرباز تا امروز

برای شناخت تاریخ قهوه در ایران باید از شیوه کشف آن در جهان مطلع شوید. این‌که قهوه چگونه کشف شد، به‌طور دقیق مشخص نیست و روایت‌های مختلفی برای آن وجود دارد اما شنیدن روایتی درباره نحوه پیدایش آن، می‌تواند جذاب و شنیدنی باشد.

با انواع قهوه آشنا شوید!

قهوه از کلمه کافی گرفته شده که اسم شهری در جنوب اتیوپی است. تاریخ‌نویسان فرهنگ عرب، قهوه را جایگزین شراب نامیده‌اند.
در دوران صفوی، قهوه جایگاهی در بین نوشیدنی‌های مردم یافت. در سال 1043 شمسی، داروساز مشهور دوران صفویه، مقاله‌ای درباره فواید و ضررهای قهوه نوشت که سبب علاقه‌مندی شاه عباس به قهوه شد و این‌گونه قهوه در ایران رواج پیدا کرد. قبل از این زمان، استفاده از قهوه در بین مردم رایج نبود و فقط حاکمان و بزرگان کشور از قهوه استفاده می‌کردند. آن‌ها در بارگاه‌های خود، مکان‌هایی را برای سرو قهوه ساخته بودند که به قهوه خانه شهرت یافت. به مرور زمان، قهوه خانه به مناطق زندگی افراد ثروتمند راه یافت و بعد از آن، در بین همه مردم رایج شد.

پیشنهاد مونتابل | طرز تهیه بهترین قهوه اسپرسو

قهوه در ایران قبل از چای

در ایران، ابتدا قهوه وجود داشت و مردم ایران با مسافرت به کشورهای مسلمان اطراف، با قهوه آشنا شدند و آن را به ایران وارد کردند. از آن‌جایی‌که قهوه در فاصله‌های دور کشت می‌شد، حمل‌ونقل آن به داخل ایران راحت نبود و کشورهای نزدیک ایران، مثل چین، چای را به صورت عمده تولید می‌کردند و از طریق جاده ابریشم به‌راحتی به ایران وارد می‌شد؛ کم‌کم، چای به عنوان نوشیدنی رایج مردم رواج یافت.

با انواع چای ایرانی آشنا شوید!

قهوه خانه‌ ها در ایران

ابتدا قهوه خانه فقط در مراکز دولتی وجود داشت و از دسترس مردم عادی دور بود که در آن، همه نوشیدنی‌ها از جمله قهوه سرو می‌شد. با گذر زمان، این قهوه‌خانه‌ها در مراکز عمومی مثل شهر قزوین و سپس اصفهان نیز ساخته شدند و کم‌کم در بین عموم مردم رواج یافتند. انتقال پایتخت صفویان از تهران به اصفهان در رواج قهوه در بین مردم تاثیر داشت.

قهوه پای ثابت محافل ادبی در ایران

مسائل سیاسی در رواج قهوه خانه در بین مردم نقش داشت زیرا مکانی برای تبادل اندیشه و فکرهای سیاسی و اقتصادی بود. کم‌کم که قشر بیشتری از مردم از قهوه خانه استفاده می‌کردند، قهوه خانه کارکردهای دیگری نیز پیدا کرد؛ مثل: مکانی برای گذراندن وقت‌های آزاد، مکانی برای جمع شدن مردم دور هم، محلی برای رفع اختلاف‌ها، جایی برای برگزاری مراسم‌های ادبی، سخنوری، شاهنامه‌خوانی و…

پس از رواج یافتن قهوه در بین مردم بنابر دلایلی که در بالا شرح داده شد، کم‌کم چای جایگزین قهوه شد و در بین مردم به عنوان نوشیدنی غالب مورد استفاده قرار گرفت. در این زمان، در قهوه ‌خانه‌ها به جای قهوه، چای سرو می‌شد.
به مرور کارکرد قهوه خانه تغییر یافت و به مکانی برای صرف صبحانه و چای تبدیل شد. گذر زمان و آمدن شغل‌ها و کافی‌شاپ‌ها و… در تغییر و حذف قهوه خانه در جامعه نقش داشتند.

قهوه؛ تجویز ابن سینا برای درمان افسردگی

جالب است بدانید که ابن‌سینا، دانشمند معروف و فیلسوف ایرانی، 1000 سال پیش، در کتاب خود درباره قهوه نوشته است. ابن‌سینا، قهوه را برای تحریک و مداوای بیماران دارای افسردگی استفاده کرده است. او به جای واژه قهوه از کلمه بونو استفاده کرده زیرا در آن زمان به این نام شهرت داشت. قهوه هم‌اکنون نیز در کشور اتیوپی با نام بونو شناخته می‌شود.

قهوه ‌چی ها در گذر زمان

افرادی که در قهوه خانه کار می‌کردند به قهوه‌چی شهرت داشتند. این افراد در چهار دسته قرار می‌گرفتند:
قهوه‌چی شهر: قهوه‌خانه‌های واقع در شهر که عموم مردم از آن استفاده می‌کردند.
قهوه‌چی خصوصی: برای افراد خاص و مراکز خاص کار می‌کردند.
قهوه‌چی موقت: در مراسم‌های خاص و در ایام خاصی از سال به این کار مشغول بودند.
قهوه‌چی دوره گرد: آن‌ها مکان خاصی را به صورت ثابت نداشتند.

امروز قهوه در ایران و محبوبیت آن

امروزه در کافی‌شاپ‌ها و یا خانه‌ها قهوه‌ها ساخته و نوشیده می‌شوند و ابزارهای نوینی برای انجام این کار به وجود آمده‌اند اما ساختار قدیمی از بین رفته است.

سخن آخر

تاریخ قهوه در ایران فراز و فرودهای زیادی داشته است. ابتدا در مکان‌های خاص وجود داشت و به مرور در بین مردم رایج شد سپس جای خود را به چای داد و امروزه در قالب کافی‌شاپ‌ها، هنوز در بین مردم رواج دارد؛ این، گذری کوتاه بر تاریخچه قهوه در ایران بود.